Enzima NOS: mjafton pak për të qenë të lumtur

Cosma Capobianco

Enzima NOS (Nitric Oxide Synthase) dhe format e saj të ndryshme gjenden në lloje të ndryshme qelizore, mes të cilave osteocitet, odontoblastet, endoteliumi dhe pulpa e dhëmbit, pjesë këto ku funksionet e saj mbeten ende për t'u zbuluar. Një nga studimet e pakta që janë të disponueshme, i zhvilluar te molarët e tretë, ka treguar që shprehja dhe vendosja e eNOS dhe iNOS në pulpën e shëndetshme të dhëmbit ndryshojnë nga ato të pulpës së sëmurë. eNOS është e pranishme te qelizat e pulpës së shëndetshme por rritet nëse kemi të bëjmë me një zgjerim të enëve të gjakut; ndërsa iNOS është i pranishëm vetëm te pulpa e sëmurë dhe te leukocitet.

Të njëjtët dhëmbë marrin pjesë edhe në rimodelimin kockor të kryer nga forcat ortodontike; në veçanti, eNOS është aktive në depozitimet kockore në tërheqjen anësore ndërsa iNOS ndërhyn në përthithjen në pjesën e ngjeshur. Përsa i përket mekanizmit të gërryerjes, në eksperimentin te minjtë janë matur ndryshime të eNOS (versioni endotelial i enzimës). Oksidi nitrik i prodhuar kontribuon në rregullimin e mbushjes së trupave të zgavrës së gojës. Kjo molekulë e thjeshtë (një atom azot dhe një oksigjen) vepron si "lajmëtare" qelizore dhe është themelore për zhvillimin e shumë proceseve biologjike, mes të cilave zgjerimi i enëve të gjakut dhe gërryerja. Ndaj thuhet se mjafton pak për të qenë të lumtur!

Proteina C reaktive, TNF-α dhe të tjera
Vitet e fundit është parë riprodhimi i kërkimeve mbi marrëdhëniet mes sëmundjes periodontale dhe patologjive kardiovaskulare por pa arritur ende të identifikohet hallka e lidhjes. Në fillim i ishte dhënë më shumë rëndësi mikroorganizmave, ndërsa në vijim kanë fituar vendet e ndërmjetme të inflamacionit, mes të cilave proteina C reaktive (CRP) dhe faktori-α i nekrozës tumorale. Këto dy faktorë janë në gjendje të përshpejtojnë sëmundjen kardiovaskulare nëpërmjet mosfunksionimit të endoteliumit dhe ndryshimit të sintezës së acidit nitrik. Qoftë CPR qoftë TNF-α në fakt, frenojnë shprehjen e enzimës eNOS duke rritur në të njëjtën kohë disponueshmërinë e enzimës antagoniste. Te minjtë ku u induktua periodontiti, këto dy ndërmjetësues rezultojnë të dy në mënyrë të konsiderueshme të rritur te serumi. Edhe bakteret, megjithatë, mund të futen në lojë: në nivel eksperimental, në fakt, është vënë re aftësia e Porphyromonas gingivalis, një nga patogjenet periodontale më të studiuara, në dëmtimin drejtpërdrejt të qelizave endoteliale dhe frenimin e shprehjes së eNOS.

Përktheu: Valbona Spahia