Cigaret elektronike nė fillim u tregtuan si mjete pėr ndalimin e pirjes sė duhanit, mė pas ato u kthyen nė modė, nė njė mjet shoqėror pėr aktivitete rekreative.
Ndryshe nga ēfarė ndodh me cigaret tradicionale, cigaret elektronike CE nuk e shpėrndajnė nikotinėn pėrmes emetimit tė tymit tė thatė, por pėrmes njė aerosoli kimik tė lagėsht dhe tė avullues. Pėrbėrėsit e CE janė: glikol propileni, glicerinė humektant, agjentė tė ndryshėm aromatizues, metale tė rėnda, si nikeli dhe plumbi, pėrbėrje karbonili - tė tilla si formaldehidi, acetaldehidi dhe akroleina - dhe nikotina.
Pėrdorimi i CE ka vazhduar tė rritet gjatė dhjetė viteve tė fundit dhe tejkalon 35 milion pėrdorues nė tė gjithė botėn, kryesisht nė grupmoshat midis 18 dhe 35 vjeē. Sidoqoftė, tė rinjtė ende nuk janė shumė tė vetėdijshėm pėr efektet toksike dhe tė dėmshme tė cigares elektronike nė shėndetin sistemik dhe oral.
Pėrveē efekteve negative tė nikotinės, ato shkaktojne efekte negative edhe nė shėndetin kardiovaskular, neurologjik dhe nė frymėmarrje pėr shkak tė ekspozimit ndaj pėrbėrjeve organike tė paqėndrueshme, metaleve tė rėnda dhe aditivėve tė tillė si acetat i vitaminės E tė pranishme nė aerosolet e CE tė cilat nuk duhet tė neglizhohen.
Tipologjia e kėrkimit dhe modaliteti i analizės
Nė njė studim tė botuar nė "JADA" nė dhjetor 2020, autorėt u pėrpoqėn tė hetonin njohuritė dhe zakonet e tė rriturve dhe tė rinjve nė lidhje me pėrdorimin e cigareve elektronike CE dhe ndikimin e kėtyre tė fundit nė shėndetin oral. Autorėt kryen njė sondazh ndėr-sektorial bazuar nė njė pyetėsor tė pėrbėrė nga 33 pyetje.
Pyetėsori u nda nė 6 nėngrupe qė lidheshin me:
tė dhėnat demografike (4 pyetje);
njohuritė (10 pyetje)
praktikat aktuale tė avullimit (8 pyetje);
qėndrimet (5 pyetje);
gatishmėrinė pėr tė mėsuar (3 pyetje);
frekuencėn e vizitave dentare (3 pyetje).
Njė indeks i vlefshmėrisė sė pėrmbajtjes (CVI) u krijua nga njė grup prej 7 ekspertėsh tė kujdesit shėndetėsor. Tė gjithė ekspertėt ranė dakort pėr vlefshmėrinė dhe rėndėsinė e pyetjeve.
Rezultate
Mostra pėrfundimtare e analizuar nė studim ishte 168 pjesėmarrės, pėrfshirė 56 gra (33%) dhe 112 burra (67%), me 48% tė moshės midis 18 dhe 24 dhe 52% midis 25 dhe 34 vjeē.
Shumica e pėrdoruesve (50.0%) thanė se kishin vaping pėr mė shumė se 1 vit dhe disa (23.8%) pėr mė shumė se 5 vjet. 87 pjesėmarrės (57%) thanė se filluan tė avullojnė sepse donin tė linin duhanin. Shumica thanė se shkojnė te njė higjienist (67.3%) pėr higjienė rutinė tė dhėmbėve 2 ose mė shumė herė nė vit (50%).
Rreth gjysma e pjesėmarrėsve (54.2%) raportuan larjen e dhėmbėve 2 ose mė shumė herė nė ditė, ndėrsa vetėm 26.2% pastrojnė dhėmbėt me fill dentar tė paktėn njė herė nė ditė. Pėrkundėr vizitave tė rregullta dentare, 83.8% e pjesėmarrėsve thanė se ata kurrė nuk kishin diskutuar avullimin me dentistin ose higjienistin dentar. Pjesėmarrėsit e moshave 18-24 vjeē treguan mungesė njohurie pėr efektet e shėndetit oral tė avullimit.
Pjesėmarrėsit u shprehėn tė gatshėm pėr tė diskutuar efektet e shėndetit oral tė avullimit me higjienistėt e dentarė , dhe shumica ishin tė gatshėm tė zvogėlonin (30%) ose tė ndalonin (24%) vaping nėse ata do tė ishin tė vetėdijshėm se avullimi ishte i dėmshėm pėr shėndetin e tyre oral. Pjesėmarrėsit midis moshės 18 dhe 24 kishin mė shumė gjasa tė linin duhanin sesa ata midis moshės 25 dhe 34. Ata qė kishin bėrė kontrolle dentare ēdo 6 muaj ranė dakord mė shumė pėr tė ndaluar vaping sesa ata qė nuk kishin bėrė kontrolle tė rregullta dentare.
Konkluzione
Nga tė dhėnat e kėtij studimi, tė cilat duhet tė konfirmohen nė studime tė tjera tė ngjashme, mund tė konkludohet se tė rinjtė midis moshės 18 dhe 35 vjeē raportojnė mė pak njohuri pėr implikimet e avullimit nė shėndetin oral, por shprehin gatishmėrinė pėr tė diskutuar nė lidhje me vaping me profesionistėt e tyre tė dhėmbėve.
Implikimet klinike
Duke pasur parasysh mosdijen e tė rinjve pėr efektet negative tė avullimit nė shėndetin oral, ėshtė mirė qė stomatologu dhe higjenisti oral tė diskutojnė kėtė ēėshtje me pacientėt e tyre dhe tė japin shpjegime tė hollėsishme mbi efektet negative duke u pėrpjekur tė bindin pacientėt e tyre tė ndalojnė pėrdorimin e CE.
Pėr mė shumė informacion:
Martell KM, Boyd LD, Giblin-Scanlon LJ, Vineyard J. Knowledge, attitudes, and practices of young adults regarding the impact of electronic cigarette use on oral health. J Am Dent Assoc 2020 Dec;151(12):903-11.