Organizata Botėrore e Shėndetėsisė ka propozuar njė plan veprimi dhjetėvjeēar "Dhjetėvjeēari i plakjes sė shėndetshme 2021-2030", me qėllim inkurajimin e shteteve nė botė, qė tė zhvillojnė dhe zbatojnė politika dhe programe mbėshtetėse pėr promovimin e plakjes sė shėndetshme dhe pėr pėrmirėsimin e jetės sė tė moshuarve.
Tė moshuarit do tė jenė nė qendėr tė kėtij plani, i cili do tė pėrfshijė palėt politike, shoqėritė prodhuese, shoqatat profesionale kombėtare, akademikėt dhe tė gjithė operatorėt shėndetėsorė, tė cilėt duhet tė bashkėpunojnė me njėri-tjetrin pėr tė pėrmirėsuar jetėn e tė moshuarve, tė familjarėve tė tyre dhe tė komuniteteve nė tė cilat jetojnė.
Shėndeti oral dhe ai sistemik lidhen me njėri-tjetrin
Sėmundjet orale dhe sėmundjet jo tė transmetueshme ndajnė disa faktorė rreziku tė pėrbashkėt, tė tillė si: konsumi i sheqerit, pėrdorimi i duhanit dhe sjellje tė caktuara shoqėrore tė lidhura me shėndetin. Pėr shembull, shėndeti periodontal lidhet me disa sėmundje sistemike kronike, si diabeti dhe sėmundjet kardiovaskulare, duke qenė se kanė njė rrugė inflamatore tė pėrbashkėt. Gjendja e shėndetit oral lejon disa funksione themelore tė pėrditshmėrisė, tė tilla si: tė ngrėnit, e folura dhe e qeshura.
Rėnia e dhėmbėve, hiposalivimi dhe kanceri oral bllokojnė funksionin e duhur oral dhe ndikojnė negativisht nė oreks, nė ndėrveprimin shoqėror dhe si pasojė, nė cilėsinė e jetės.
Rėnia e funksionit oral lidhet me rėnien e pėrgjithshme tė funksioneve dhe me dobėsinė te tė moshuarit dhe mund tė ēojė mė shpejt nė paaftėsi dhe humbje tė pavarėsisė pėr ta. Prandaj, OBSH dhe FDI World Dental Federation e kanė pėrcaktuar thelbėsore rėndėsinė e ruajtjes sė shėndetit dhe tė funksionalitetit oral nė fazat e plakjes sė tė moshuarve.
Plakja e shėndetshme ndikon pozitisht te vetė tė moshuarit, te familjet e tyre dhe te shoqėria. Pėrmirėsimi i jetės sė tė moshuarve pėrforcon lidhjet familjare dhe redukton kėrkesat pėr "ndihmė" dhe pėr burime nga shoqėria. Ruajtja e shėndetit dhe e funksionit oral ėshtė thelbėsore pėr plakjen e shėndetshme tė njė individi. Shėndeti oral ndikon nė shėndetin sistemik, nė shėndetin konjitiv dhe nė atė psikologjik. Funksionet orale, si tė ngrėnit, garantojnė shėndetin ushqimor te tė moshuarit. Pjesa mė e madhe e sėmundjeve orale janė tė parashikueshme dhe rėnia e funksionit oral mund tė ripėrtėrihet pėrmes ndėrhyrjeve stomatologjike. Fatkeqėsisht, sėmundjet orale mbeten mbizotėruese dhe rėnia e funksionit oral neglizhohet nga pacientėt.
Si pėrfundim, ruajtja e shėndetit tė mirė oral te tė moshuarit pėrmirėson jetėn e tyre dhe raportet e tyre shoqėrore dhe familjare. Shėndeti oral dhe funksionalitetet e mira orale ndikojnė nė plakje pėrgjithėsisht tė shėndetshme. Megjithatė, nevojiten reforma politike pėr reduktimin e pabarazive botėrore nė shėndetin oral te tė moshuarit. Parandalimi nė nivel popullsie duhet tė jetė i aksesueshėm, me leverdi dhe i disponueshėm pėr tė moshuarit. Mbulimi shėndetėsor oral ėshtė thelbėsor pėr pėrfshirjen e shėndetit oral nė kujdesin e pėrgjithshėm shėndetėsor.