Hipokloriti i natriumit përtej apeksit. Një rishikim francez ka analizuar shenjat, simptomat dhe kurimet

Hipokloriti i natriumit (NaOCl), për shkak të cilësive të tij të përkryera antimikrobike dhe kapacitetit të tij për të shpërbërë indin organik është konsideruar si irriguesi më i mirë në terapitë kanalare dhe deri më tani asnjë solucion tjetër nuk ka treguar efikasitet të njëjtë që të mund të konsiderohet si një alternativë e vlefshme ndaj NaOCl.
Megjithatë hipokloriti i natriumit ka disavantazhin se zotëron një farë aktiviteti citotoksik dhe nëse do arrinte gabimisht indet periapikale duke i nxjerrë ato jashtë mund të krijojë inflamacion akut dhe komplikime që s'mund të lihen pas dore. Në kontakt me indet vitale, NaOCl oksidon shpejt indet rrethuese duke çuar në një hemolizë dhe duke gjeneruar ulcera, inhibon migrimin e neutrofileve dhe çon në një shkatërrim të qelizave endoteliale dhe të fibroblasteve. Nxjerrja jashtë sikur edhe e një sasie të vogël të hipokloritit përtej apeksit është një incident që verifikohet rrallë por që mund të vërë në vështirësi pacientin dhe stomatologun. Studime të shumta flasin në literaturë, por vetëm një rishikim ka mbledhur dhe analizuar të gjitha të dhënat rreth frekuencës së fillimit, rreth simptomave që gjenerohen dhe rreth menaxhimit të këtij komplikimi. Në këtë rishikim të publikuar në "Journal of Endodontics" në janar 2017, autorët kanë kryer një kërkim nëpërmjet një strategjie kërkimore dhe nëpërmjet motorëve më të mëdhenj të kërkimit si data baza e PubMed, që nga viti 1950 deri më sot dhe një kërkim manual të revistave më të mëdha të sektorit dhe kanë evidentuar 40 artikuj të përshtatshëm, që kanë të bëjnë me nxjerrjen përtej apeksit të hipokloritit dhe 52 raporte të rasteve. Rezultatet e përftuara nga autorët përmblidhen në katër kategori:
• Informacione klinike dhe të përgjithshme
• Shenja dhe simptoma klinike që derivojnë nga nxjerrja e NaOCl
• Menaxhimi i nxjerrjes së NaOCl
• Shërimi dhe prognoza

Rezultate:
Informacione klinike dhe të përgjithshme
Nxjerrja e NaOCl është sinjalizuar kryesisht në seksin femëror (44/52) dhe në dhëmbët maksilarë (41/52). Pavarësisht mungesës së provave shkencore duket se zvogëlimi i densitetit kockor te femrat krahasuar me meshkujt dhe hollësia e kockës kortikale që rrethon rrënjët vestibulare të dhëmbëve maksilarë mund të jenë faktorë që kontribuojnë në difuzionin e NaOCl në indet e buta rrethuese. Toksiciteti i NaOCl shkaktohet kryesisht nga përbërja e tij kimike por faktorë të tjerë si përqendrimi, vëllimi dhe presioni i nxjerrjes mund të rëndojnë pasojat e nxjerrjes së tij përtej apeksit. Për fat të keq përqendrimi i NaOCl është raportuar vetëm në gjysmën e rasteve (30/52) dhe varionte nga 1% në 5,25%. Disa studime (10/52) kanë mundësuar informacione për metodën e irrigimit, formën dhe diametrin e ages dhe kapacitetin e shiringës, që kryejnë një rol domethënës në forcën e fluksit irrigues.

Faktorë si apeksi i hapur, iatrogjen apo anatomik; gërryerjet; lavazhet e kryera me age të bllokuar midis pareteve kanalare mund të thjeshtojnë nxjerrjen e NaOCl.

Shenja dhe simptoma klinike që derivojnë nga nxjerrja e NaOCl

Përshkrimi i simptomave pas nxjerrjes së NaOCl ka dëshmuar të jetë akut dhe me fillim të papritur, me dhimbje shumë të fortë dhe me hemorragji të bollshme nëpërmjet kanalit të rrënjës. Fryrja është verifikuar pothuajse në të gjitha rastet (49/52) intra dhe ekstraorale shumë përtej njësisë së dhëmbit të interesuar, shfaqur në pak minuta deri në disa orë pas incidentit të nxjerrjes.

Nëse do të përfshihej sinusi maksilar, është verifikuar një kuadër klinik i ndryshëm dhe më tepër se dhimbje akute, shenjat e para kanë qenë dalja jashtë e irriguesit nga hunda bashkë me shijen e NaOCl të ndierë nga pacienti në fyt. Zakonisht ishte prezente një ndjesi djegie në sinusin maksilar më tepër se një dhimbje e fortë, me pak ose aspak gjakrrjedhje kanalare dhe asnjë provë për fryrje të menjëhershme. Nxjerrja e NaOCl në brendësi të sinusit maksilar mund edhe të çojë në epistaksë dhe kongjestion të sinusit.
Në orët dhe në ditët në vijim pas nxjerrjes për shkak të hemolizës, përgjegjëse për hemorragji intersticiale të bollshme, janë verifikuar hematoma faciale të menjëhershme ose sekondare (30/52). Është raportuar gjithashtu nekrozë kockore dhe mukozale si rezultat i djegies kimike të shkaktuar nga NaOCl (15/52) ndonjëherë shoqëruar nga një sekrecion purulent.

Defekte sensoriale neurologjike dhe/ose motore pas nxjerrjes së hipokloritit janë verifikuar në 17 deri 52 pacientë për shkak të toksicitetit të lartë të hipokloritit në krahasim me indet vitale ndër të cilët nervat me anestezi dhe/ose parestezi të mbetur në ngarkesë të nervit trigeminal. Janë përshkruar edhe raste të dëmtimeve të nervave faciale me paralizë të muskulaturës mimike. Trizma është sinjalizuar shpesh e lidhur me nxjerrjen e NaOCl në dhëmbët maksilarë (5/7 raste). Janë verifikuar dhe enfizema me kërcitje. Në rastet e nxjerrjes së ngarkesës së dhëmbëve incizivë të sipërm dhe kaninëve janë verifikuar dhe simptoma oftalmike, ndër të cilat dhimbje okulare, turbullim i shikimit, diplopi dhe njolla të kornesë.

Në 2 pacientë është verifikuar bllokimi i rrugëve të frymëmarrjes me rrezik për jetën e pacientit shkaktuar nga fryrja masive nën mjekër dhe në hapësirat sublinguale me ngritje të dyshemesë së gojës. Këto raste kanë kërkuar një rikuperim spitalor.

Menaxhimi i nxjerrjes së NaOCl

Për kontrollin e dhimbjes akute në pjesën më të madhe të studimeve pacientëve i janë përshkruar barna që përmbajnë paracetamol (p.sh. Acetaminofen) ndonjëherë kombinuar me kodeinë.

Lidhja midis paracetamolit dhe FANS (paracetamol + ibuprofen) ka dëshmuar se është shumë efikase në kontrollin e dhimbjes në këto ngjarje. FANS duhet të përshkruhen në një dozë analgjezike (pra jo më shumë se 1200 mg në ditë për një maksimum prej 5 ditësh). Antibiotikët pothuajse janë përshkruar gjithmonë për të menaxhuar fryrjen (45/52); penicilina është bari me zgjedhje të parë kur nuk ka histori alergjie, por është përshkruar me raste në kombinim me acidin klavulanik (25/52) ose me makrolidet (4/52). Steroidet janë përshkruar në shumë raste (28/52) dhe ndonjëherë edhe antistaminikët për të limituar shtrirjen e edemës.

Shërimi dhe prognoza

Në përgjithësi janë dashur disa javë për të zgjidhur ose ulur në mënyrë domethënëse dhimbjen, edemën, hematomën dhe nekrozën e indeve. Megjithatë dhimbja dhe fryrja duket se mund të zgjasin deri në 30 ditë ose dhe më shumë. Në një rast fryrja ka zgjatur deri në 4 muaj. Shërimi i mukozës mund të kërkojë deri në 60 ditë. Në disa raste është verifikuar një rezultat me shenja deformuese. Në 7 raste është proceduar me heqjen e dhëmbit në fjalë. Nga 17 rastet që kanë përshkruar dëmtimet nervore fillestare, 8 pacientë kanë paraqitur ndjeshmëri të alternuar dhe/ose dëmtim motor të barabartë me 1 vit ose më shumë follow-up.

Nën kujdesin e: Lara Figini, Koordinatore Shkencore Odontoiatria33

Për më tepër:
Sodium Hypochlorite Accident:A Systematic Review Maud Guivarc'h, Ugo Ordioni, Hany Mohamed Aly Ahmed, PhD,§ Stephen Cohen, Jean-Hugues Catherine, and Frederic Bukiet JOE — Volume 43, Number 1, January 2017

Përktheu: Erjola Taga