Tema e COVID-19 ėshtė me rėndėsi thelbėsore edhe pėr praktikat dentare. ADA (American Dental Association), nė bashkėpunim me CDC (Centers for Disease Control and Prevention), po informon qoftė pacientėt qoftė personelin mjekėsor, duke dhėnė pėrgjigje mė profesionale dhe tė besueshme nė lidhje me pandeminė.
Pėr momentin nė SHBA ka rreth 330,891 raste tė konfirmuara me COVID-19 dhe vijojnė tė rriten nė mėnyrė periodike. Pėr kėtė arsye ADA kėshillon pacientėt qė tė shtyjnė takimet qė nuk janė shumė tė rėndėsishme nė mėnyrė qė dentistėt tė mund tė organizohen mė mirė dhe tė pėrqendrohen vetėm te rastet mė urgjente.
Nė vijim, kemi rigrupuar pyetjet mė tė shpeshta dhe mė tė rėndėsishme tė dentistėve amerikanė:
Po tė aderojmė tė gjithė ndaj masave standarde pėr tė shmangur infeksionin, a mund tė bėjnė diēka tjetėr dentistėt pėr tė shmangur transmetimin e virusit nė klinikat e tyre?
Disa rekomandime:
-Skrinimi/intervista e pacientėve nė lidhje me udhėtimet ndėrkombėtare, sinjalet ose simptomat e infeksionit ndėkohė qė pėrditėsojmė kartelėn e tyre mjekėsore.
-Pėrfshirja e matjeve tė temperaturės trupore si pjesė e vlerėsimit tė rutinės sė pacientit pėrpara se tė kryhen procedurat dentare.
-Sigurimi se pajisjet mbrojtėse individuale (doreza dhe maska) qė pėrdoren janė tė pėrshtatshme pėr procedurat qė kryhen.
-Sterilizimi i pajisjeve dhe instrumenteve pas ēdo pacienti.
-Shpėlarja e gojės nga ana e pacientit me ujė tė oksigjenuar 1% pėrpara ēdo takimi. Koronavirusi ėshtė vulnerabėl ndaj oksidimit; ndaj kjo do tė reduktonte ngarkesėn mikrobiale orale.
-Pastrimi dhe dezinfektimi i shpeshtė i tė gjitha zonave publike tė klinikės, duke pėrfshirė dorezat e dyerve, karriget, banjot dhe ēelėsat (e dritave, autoklavės, etj.) tė pranishme nė klinikė.
Ēfarė mund tė bėjmė nė mungesė tė maskave mbrojtėse?
Rritja e kėrkesės botėrore pėr pajisjet e mbrojtes individuale (DPI) ka provokuar mungesa tė dukshme nė Shtetet e Bashkuara. FDA qė merret me rregullimin dhe monitorimin e disponibilitetit tė pajisjeve mjekėsore, duke pėrfshirė maskat, vazhdon tė kontrollojė nė mėnyrė periodike zinxhirin e masave paraprake.Mė 27 shkurt 2020, FDA ka referuar se ka kontaktuar me 63 struktura qė pėrfaqėsojnė 72 fabrika nė Kinė tė cilat prodhojnė pajisjet kryesore mjekėsore. Disa nga kėto struktura kanė referuar se janė prekur negativisht nga epidemia dhe kanė vėshtirėsi me fuqinė punėtore, pėr shkak tė karantinės sė punėtorėve. Pavarėsisht disa vėshtirėsive tė dukshme FDA ka deklaruar se nuk ėshtė nė dijeni tė mungesave specifike qė janė pėrhapur, edhe sepse CDC dhe partnerė tė tjerė amerikanė kanė parė njė shtim tė paqartė tė kėrkesave pėr disa produkte mjekėsore. FDA-ja ka referuar edhe se po pėrshtat masa proaktive pėr tė vendosur dhe pėr tė qėndruar nė kontakt me prodhuesit e pajisjeve mjekėsore me qėllim qė tė plotėsojnė dispozitat.
Cilat pytje duhet t'i bėjė dentisti pacientėve pėr tė identifikuar simptomat e tyre dhe pėr tė vendosur nėse do ta anulojnė njė takim?
ADA rekomandon pėrditėsimin e kartelės mjekėsore tė njė pacienti nė ēdo vizitė. Kėto pyetje tė skrinimit mund tė bėhen kur konfirmohen takimet ose kur pacienti paraqitet pėr trajtimin mjekėsor. Pyetjet e pėrshtatshme pėr skrinimin e pacientėve pėr koronavirusin mund tė pėrfshijnė njė intervistė tė shkurtėr pėr tė kuptuar nėse pacienti ka udhėtuar jashtė vendit gjatė 14 ditėve tė fundit ose nėse ka pasur kontakt me dike qė ėshtė diagnostikuar me COVID-19 duke evidentuar nėse pacienti ka kollė tė thatė, temperaturė ose probleme respiratore.
Nė prani tė rasteve tė dyshuara ose qė janė gati tė shpėrthejnė i duhet thėnė pacientit qė tė kontaktojė menjėherė mjekun ose departamentin pėrkatės tė shėndetėsisė pėr njė vizitė apo test diagnostikues.
Ēfarė ndodh nėse njė pacient ka virus, por ka nevojė urgjente pėr kura dentare? Si duhet tė procedojmė pėr t'i ardhur nė ndihmė?
Nėse njė pacient ėshtė njė nga rastet e konfirmuar me COVID-19 dhe kėrkon njė trajtim stomatologjik urgjent, dentisti dhe mjeku qė ndjek pacientin duhet tė bashkėpunojnė pėr tė pėrcaktuar masat e pėrshtatshme pėr ēdo rast: ky trajtim i koordinuar ėshtė thelbėsor pėr tė garantuar se risku i njė pėrhapjeje tė mundshme tė sėmundjes ndėrmjet pacientėve, vizitorėve dhe personelit tė mbahet nė masėn mė tė ulėt tė mundshme. Duke qenė se klinikat dentare nuk janė projektuar pėr tė kryer tė gjitha masat qė mund tė ofrojė njė spital, dentistėt dhe mjekėt qė kurojnė duhet tė pėrcaktojnė nėse struktura ėshtė e pėrshtatshme pėr njė potencial tė mundshėm tė infektuar. Mund tė jetė e nevojshme qė trajtimi tė kryhet nė njė mjedis shėndetėsor tė ndrysėhm qė ofron mbrojtje tė pėrshtatshme.
Dentistėt duhet t'i kėrkojnė pacientėve qė tė presin nė makinat e tyre derisa tė jetė i mundur trajtimi, nė mėnyrė qė tė mos qėndrojnė tė ulur nė sallėn e pritjes ku ka dhe persona tė tjerė apo tė ulen nė zonat ku janė dhe njerėzit e tjerė?
CDC (Centers for Disease Control and Prevention) rekomandon distancimin e pacientėve kur ėshtė e mundur si mėnyrė efikase pėr tė reduktuar probabilitetin e transmetimit tė koronavirusit. Mė 7 mars 2020, agjencia ka pėrditėsuar pėrkufizimin pėr distancėn: "shmangni grupimet nė masė dhe ruani distancėn (rreth 2 metra) nga personat e tjerė kur ėshtė e mundur."
Pėr mė tepėr, ADA kėshillon edhe pėrdorimin e kėtyre rregullave tė thjeshta:
-T'i kėrkohet pacientit qė tė mos vonohet, e as tė mos vijė pėrpara orarit, pėr tė reduktuar nė minimum sasinė e kohės qė ata qėndrojnė nė sallėn e pritjes;
-Tė hiqen revistat, lojėrat apo objektet e tjera qė mund tė preken nga personat dhe qė nuk mund tė dezinfektohen.
-Tė programohen takimet nė mėnyrė tė tillė qė tė reduktohet sa mė shumė tė jetė e mundur kontakti me pacientėt e tjerė nė sallėn e pritjes.
Pėrktheu: Valbona Spahia