Si të kujdesemi për sytë pas një dite të lodhshme pune

Stomatologët, higjienistët dhe teknikët e dhëmbëve ushtrojnë shumë presion te sytë gjatë gjithë ditës. Ekspertët japin disa këshilla sesi të kujdesemi për to.

Edhe sytë kanë nevojë për përkujdesje në mënyrë që të parandalohen sëmundjet e sidomos për personat që kanë punë me përqendrim për një kohë të gjatë. Për të parandaluar shfaqjen e shumë sëmundjeve okulare është e nevojshme që të kryhet një jetë e shëndetshme dhe t'i kushtojmë vëmendje edhe syve. Por cilat masa duhen përdorur dhe cilat situata duhet të shmangen?
Për këtë kemi pyetur prof. Claudio Azzolini (Departamenti i Mjekësisë dhe Kirurgjisë së Sëmundjeve të Aparatit të Shikimit, Universiteti i Insubria), i cili së fundmi ka botuar edhe një libër së bashku me dr. Claudia Brinkmann.

Për një profesionist që është i detyruar të punojë gjithë ditën në një dritë të fortë cilat janë risqet për shikimin?
Sigurisht që duhet të mbrohemi nga drita e tepërt. Risqet më të mëdha janë sekondare nga ekspozimi i zgjatur ndaj rrezeve infra të kuqe dhe sidomos atyre ultravjollcë që mund të jenë përgjegjëse për kataraktin dhe makulopatitë. Indet okulare kanë mbrojtjet e tyre dhe arrijnë të filtrojnë dhe të mbajnë rrezet e dëmshme përpara se të arrijnë makulën, pjesën më të rëndësishme të retinës. Këto mbrojtje dobësohen me kalimin e moshës dhe në kushte të veçanta, si në rastin e personave që janë operuar nga katarakti, ose në kushte kritike si ato që verifikohen gjatë qëndrimeve të zgjatura në lartësitë malore apo gjatë ekspozimit për një kohë të gjatë ndaj dritës së fortë. Dhe padyshim që dentistët ekspozohen për një kohë të gjatë ndaj dritës së fortë duke qenë se duhet të shohin mirë dhe me shumë vëmendje dhëmbët dhe të gjitha indet e kavitetit oral. Për më tepër një ekspozim i zgjatur ndaj dritës përveçse është i dëmshëm krijon edhe shqetësim okular sidomos për ata që janë më të ndjeshëm ndaj dritës, karakteristikë tipike e personave që kanë lëkurë dhe sy me ngjyrë të hapur, me prani më të ulët të melaninës, substancë që ndihmon sytë që të mbrohen nga rrezet e forta. Në disa situata është e nevojshme që të përdoren syze mbrojtëse siç janë lentet në ngjyrë portokalli që mbrojnë kundër rrezeve ultravjollcë të dritave të polimerizimit dentar, por dhe syzet fotokromatike për të shmangur përdorimin në të njëjtën kohë edhe të syzeve optike.

Si duhet të jetë ndriçimi në sallën ku punojmë? Cila lloj drite duhet përdorur (neon, led, etj.)?
Në përgjithësi është mirë që llambat të jenë lart ose anash zonës që shikojmë apo ekranit të kompjuterit dhe jo përpara. Dritat artificiale shumë të forta janë bezdisëse sepse provokojnë fenomenet e reflektimit dhe përdorimi i tyre në zyra apo klinika mund të sjellë lodhjen okulare. Këshillohet që të filtrohet drita e neonit me panele absorbuese që montohen sipër tubave fluoreshentë për ta bërë atë më të ngjashme me dritën natyrale. Dritat led janë të bezdisshme për shkak të përmasave të tyre të vogla që gjenerojnë një dritë shumë të përqendruar me një pik emetimi në pjesën blu të spektrit elektromagnetik. Por dentisti punon në poltron në kushtet e një drite artificiale për shumë kohë: mesatarisht 15000 orë në vit të cilat nëse mblidhen arrijnë në më shumë se 60000 orë përgjatë gjithë jetës profesionale. Për këtë arsye norma evropiane EN 12464-1 përkufizon parametrat e sakta të zonës operative dhe të asaj pranë duke përcaktuar mirë ndriçimin, indeksin e rrezes kromatike, temperaturën e ngjyrës dhe mungesën e hijes. Në treg ka shumë zgjidhje të mira për të respektuar këto parametra.

A ka ndonjë simptomë që mund të indikojë që dritat nuk janë vendosur në mënyrën e duhur?
Ndriçimi i gabuar nënkupton vështirësi në dallimin e detajeve, që pasohen nga pasaktësi në lëvizjen e profesionistëve, lodhje e syve, djegie, lotim, shikim i turbullt e deri në vështirësi në përqendrim, cefalea dhe stres.
Për më tepër pacienti, duke e perceptuar vështirësinë e dentistit ndjehet edhe më i shqetësuar dhe e vlerëson negativisht eficiencën e klinikës.

A ka masa paraprake të dobishme për të limituar lodhjen e syve? Cilat masa parandaluese mund të përshtaten?
Përveç ndriçimit që u përmend më lart duhet të kontrollohet edhe ambienti dhe stilet e jetesës. Ambienti i punës me shumë lagështi, mbi 60% në 20 °C, nuk shkakton probleme të rëndësishme te sytë. Por mbi këto parametra ambienti bëhet i dëmshëm dhe mund të shfaqet myku. Në të kundërt, një ambient shumë i thatë sjell ndjesinë e djegies, kruarjes, skuqjeve dhe shqetësimit okular në përgjithësi. Në këtë rast duhet humidifikuar ambienti dhe të përdoren lot artificialë freskues. Kur janë të pranishme të njëjtën kohë sytë e thatë dhe sindroma okulare, shqetësimet përkeqësohen dhe duhet kryer një terapi specifike ambientale dhe me barnat që hidhen në sy me pika. E së fundi indikohet një shkëmbim ajri i përshtatshëm për të shmangur kontaktin e zgjatur okular me trupëzat ndotëse. Pra duhet të parashikojmë, optimizojmë dhe të konfigurojmë mirë ambientin e punës. Përsa i përket stileve të jetesës, çdo individ sipas personalitetit të tij, ndjek stilin e tij personal të jetesës që vjen nga mendimet dhe nga aspiratat e tij. Me një stil të mirë jetese nënkuptojmë një regjim të shëndetshëm të çliruar nga variablat individuale. Shumë studime epidemiologjike, mjekësore, psikofizike dhe nutricionale, së bashku kanë identifikuar një stil jetese optimal për të jetuar më gjatë të shëndetshëm dhe kjo vlen edhe për shikimin. Pra shmangia dhe luftimi i hipertensionit, hiperkolesterolamisë, duhanit, alkoolit, drogërave, mbipeshës, jetës sedentare, stresit kronik, domethënë shmangia e "rreziqeve" të ambientit të jashtëm si faktorët ambientalë të zhurmshëm, ndotës ose sindroma e lodhjes informatike që prek personat që qëndrojnë për një kohë të gjatë në kompjuter, telefon ose rrjete sociale. Duhet të konsumojnë fruta dhe perime, siç përdoren për shembull në dietën mesdhetare. Ndonjëherë është e dobishme që të marrim integratorë për indet specifike okulare së bashku me agjentët antioksidantë. Për të mos harruar që edhe argëtimet dhe pushimet, brenda disa limiteve, janë të detyrueshme për mirëqenien tonë dhe na lejojnë që të jetojmë më mirë. Alegria dhe humori i mirë, duke çliruar energjitë e dobishme, fuqizojnë edhe mbrojtjet tona. Të gjitha këto këshilla janë të dobishme për të jetuar dhe shikuar më mirë.

Barnat me pika ose barna të tjera a mund të ndihmojnë?
Kur sytë janë të lodhur për shkak të ekspozimit ndaj dritës së tepërt ose të pamjaftueshme, drita krijon shqetësime dhe në mënyrë të vullnetshme ose të pavullnetshme, sytë puliten më shpesh ndaj është e këshillueshme që të përdoren lotët artificialë hidratues dhe freskues, që mund të hidhen disa herë në ditë dhe japin menjëherë një ndjesi lehtësimi. Është e dobishme që ta kemi me vete një shishe me lot artificial. Por sigurisht më e rëndësishme është që të optimizohet ambienti i klinikës, siç edhe e shpjeguam më lart.

Përktheu: Valbona Spahia