Qelizat staminale të marra nga pulpa dentare. Krijimi dhe zhvillimi i bankave të dhëmbëve të qumështit dhe roli i stomatologut

Përse t'i hedhim dhëmbët e qumështit apo dhëmballët e pjekurisë?
Edhe pse të shëndetshëm dhe pa karies, apo patologji dhëmbët dhe specifikisht pulpa dentare, përfaqësojnë një "thesar biologjik" që merret shumë lehtë dhe që nuk sjell asnjë problematikë etike, morale, deontologjike, fetare, as juridike, nga e cila mund të marrim qeliza staminale të rritura (jo embrionale) që janë një burim i pashtershëm i qelizave pluripotente, të afta të diferencohen sipas nevojave në linja të ndryshme qelizore.

Për çfarë mund të shërbejnë?
Me qelizat staminale qëllimi i bioinxhinierisë dhe i kërkimeve biologjike është më tepër se thjesht kurimi apo parandalimi i patologjive sistematike (nga ato kardiovaskulare te ato onkologjike etj.), por është edhe ai i rigjenerimit të indeve madje edhe organeve.
Sot qelizat staminale të rritura mund të merren:
• nga palca e kockës
• nga kordoni umbilikal (nga gjaku i kordonit i marrë në lindje)
• nga shumë pak kohë edhe nga pulpa dentare

Një studim japonez i publikuar në 2009 (Fully functional bioengineered tooth replacemet as an organ replacement therapy. Ikeda E, Morita R, Nakao K, Ishida K, Nakamura T, Takao-Yamamoto T, Ogawa M, Mizuno M, Kasugai S, Tsuji T. Proc Natl Acad Sci USA. 2009 Aug 11;106(32):13475-80) ka dëshmuar te kafshët mundësinë për të krijuar një dhëmb plotësisht funksional duke u nisur nga qelizat staminale.
Autorët kanë implantuar një embrion dhëmbi, të krijuar në laborator nga staminalet nëpërmjet teknikave të bioinxhinierisë në alveolën e një miu të rritur, nga ku kanë përftuar një dhëmb plotësisht të dalë dhe me mbyllje, që të kishte një strukturë dentare korrekte, me indet e mineralizuar të përshtatshëm për përtypje, që t'i përgjigjen stimujve termikë të dhimbjes dhe ndaj stresit mekanik, absolutisht në bashkëveprim me indet e tjerë oral e maksilofacial.
Qelizat staminale janë të dobishme në terapitë e patologjive sistemike, por a mund të përdoren për të kuruar edhe vetë dhëmbët?
Kohët e fundit është publikuar një rishikim (Translational Opportunities in Stem Cell-based Endodontic Therapy: Where Are We and What Are We Missing? Ove A. Peters, MDM, MS, PhD JOE - Volume 40, Number 4A, April 2014) në të cilin vlerësohet kritikisht gjendja aktuale e terapisë së rigjenerimit të pulpës dentare nëpërmjet qelizave staminale.

Për sa i përket metodave të apikogjenezës dhe apeksifikacionit, studimet në literaturë kanë sugjeruar se foramen apikal me një diametër 1 mm a më shumë, janë favorizues për rivaskularizimin e plotë.
Megjithatë është treguar së fundmi, me studime te qentë beagle, që edhe masa më të vogla të foramave apikale mund të lejojnë rigjenerimin e pulpës në kushte specifike.
Rrugë të mundshme të reja mund të përfaqësohen nga përdorimi i qelizave staminale për të gjeneruar ndërmjetës të përfshirë në angiogjenezë për të rindërtuar indin e pulpës apikale.
Sistematikisht ekzistojnë dy strategji, dukshëm të ndryshme, që kanë të bëjnë me qelizat staminale për të përftuar riparimin dhe/apo rigjenerimin e indeve të dëmtuar: në radhë të parë qasja aqelizore në vendet me stimulim të qelizave staminale dhe modulimi i aktivitetit të tyre, në radhë të dytë, qasja qelizore e krijuar ex vivo me një kulturë qelizore dhe përdorim të qelizave staminale në inxhinierinë indore në kulturë.
Rreth terapisë rigjeneruese inovative studimet kanë nxjerrë në pah se pasta antibiotike e përdorur si mjekim antimikrobik në trajtimet kanalare mund të jetë shumë toksike për qelizat staminale të foramen apikal. Sipas këtyre autorëve hidroksidi i kalciumit rezulton të jetë më favorizues për mbijetesën e qelizave staminale krahasuar me pastën antibiotike të dyfishtë dhe trefishtë. Megjithatë kërkimi sistematik ka treguar se klorheksidina është toksike për qelizat staminale, pra dhe ky shpëlarës nuk duhet të përdoret në terapinë rigjeneruese.
Por përdorimi i EDTA rekomandohet pas dezinfektimit. Rezultatet e kërkimit të Smith et al. kanë dëshmuar se EDTA promovon diferencimin e qelizave staminale të pulpës dentare në odontoblaste me pasojë depozitimin e indeve të forta. Studime të tjera në bibliografi kanë evidentuar në bazë të radiografive, se rastet e rigjenerimit të pulpës kanë treguar edhe shtimin e trashësisë së paretit të rrënjës dhe zgjatjen e rrënjës.
Në përfundim mund të thuhet se gjendja aktuale e teknikave të përdorimit të qelizave staminale në terapinë endodontike (për rigjenerimin e pulpës) karakterizohet nga një qasje empirike.

Roli i stomatologut

Ekzistojnë mundësi specifike në këtë fushë që kanë potencialin që të sjellin ndryshime domethënëse në terapinë endodontike në të ardhmen e afërme dhe të largët, ndoshta me pasoja të ndryshme të papritura.
Në dritën e kësaj mundësie, figura e stomatologut mund të evoluojë duke mos u limituar ekskluzivisht vetëm me kurat stomatologjike por duke marrë dhe role të reja. Mbi të gjitha duhet të informojë pacientët për ekzistencën e Qelizave Staminale dentare dhe për mundësitë për ti marrë dhe ruajtur ato për një mirëqenie dhe shëndet në të ardhmen.
Megjithatë mund të marrë pjesë në mënyrë aktive në përgatitjen e kampioneve për procedimin dhe kriokonservimin. Deri sa kjo lloj praktike të bëhet rutinë është e nevojshme që mjeku dentist të jetë i vetëdijshëm për rolin e tij kyç të "nxjerrësit" të qelizave staminale.
Mbi të gjitha, jashtë vendit ka pak kohë që është i disponueshëm një shërbim që garanton ruajtjen e qelizave staminale të pulpës dentare në Banka Biologjike të specializuara për një përdorim autolog. Bio-Bankat merren me kriokonservimin e qelizave staminale me origjinë nga Pulpa Dentare (pulpore, parodontale etj.) dhe për çdo njësi të ardhur në laboratorin e Bio-Bank, caktohet një numër identifikues unik. Qelizat staminale të pulpës dentare të marra, përgatiten për ruajtje në kushtet e sterilitetit maksimal në "dhomë të bardhë". Njësitë e ngrirjes Krio, janë qartësisht të shënjuara me emrin dhe kodin e Pacientit, datën e lindjes, datën e procedimit.
Kriokonservimi ndodh brenda tankerëve me azot të lëngshëm, me një mekanizëm të kompjuterizuar që kontrollon rënien graduale të temperaturës deri në -196 oC ( -321 Fahrenheit). Ky proces garanton një siguri totale në ruajtjen e qelizave staminale pikërisht sepse ndalon që këto të pësojnë një shok termik të ngrirjes, duke evituar në këtë mënyrë prishjen qelizore gjatë procesit të ngrirjes. "Dhomat e Bardha" janë të monitoruara me sisteme të sofistikuar kontrolli me qëllimin për të shmangur ndonjë gabim të procesit dhe ndonjë risk biologjik.
Nga pak kohë edhe në Itali është e mundur të kërkohet marrja sterile, menjëherë e ndjekur nga dërgimi sipas protokollit në Bio-BANK, për kriokonservimin e pulpës dentare dhe "ruajtjen" edhe në këtë pjesë stomatologu luan një rol thelbësor.

Nën kujdesin e: Lara Figini, Koordinatore shkencore Odontoiatria33

Përktheu: Erjola Taga