Studimet e kohėve tė fundit kanė treguar se njė shėndet i mirė oral mund tė pėrmirėsojė rendimentin nė shkollė tė fėmijės dhe zhvillim e tij psikosocial. Njė jetė plot "buzėqeshje tė shėndetshme" ėshtė dhurata mė e mirė qė mund, si prindėr, t'i bėjmė fėmijėve tanė. Tė mėsosh fėmijėt qė tė shkojnė rregullisht te dentisti pa ankthe apo frikė duke krijuar njė atmosferė relaksuese ėshtė njė objektiv i mundshėm, siē na shpjegojnė Jeffrey P. Huston DDS dhe A. Jeffrey Wood DDS anėtarė tė California Society of Pediatric Dentistry.
Kėto janė kėshillat e tyre qė duhet t'i transmetohen prindėrve:
Nė vitin e parė tė jetės:
Vizita e parė te dentisti duhet tė ndodhė nė vitin e parė tė jetės edhe nėse janė tė dukshme vetėm pak dhėmbė qumėshti, kjo ndihmon nė familjarizimin me klinikėn dentare. Sipas njė studimi tė kohėve tė fundit duke filluar shumė herėt me vizitat reduktohen kostot e shėndetit oral dhe krijohen pacientė tė rritur "tė pėrgjegjshėm". Vizita e parė luan njė rol tė rėndėsishėm si guidė parandaluese drejt njė shėndeti oral korrekt. Paralajmėrojmė prindėrit pėr zakonet e kėqija: tė pish lėngje me sheqer midis vakteve apo pėrdorimi i biberonit me qumėsht dhe mjaltė gjatė natės. Japim udhėzime se si tė pastrojnė dhėmbėt dhe gingivat e fėmijės, diskutojmė pėrfitimet e fluorit dhe pėr mėnyrėn mė tė mirė tė administrimit, kujtojmė se pasta e dhėmbėve nuk shėrben pėr "barkun" dhe nuk duhet gėlltitur.
Ēfarė duhet tė bėjmė nė shtėpi:
Dihet se "frika nga dentisti" mund tė prekė fėmijėt pasi nivelet fobike janė tė zakonshme nė familje. Sipas studimeve tė kohėve tė fundit baballarėt mė shumė se nėnat, luajnė rol nė transmetimin e fobisė. Vizita e hershme mund tė shėrbejė pėr tė thyer kėtė rreth vicioz. Fėmija duhet pėrgatitur para vizitės duke minimizuar frikėn nga e panjohura. Dentisti kalon minuta tė rėndėsishme duke biseduar dhe treguar si njė lojė se ēfarė do tė ndodhė para se tė bėjė ēfarėdo lloj veprimi. Kjo pėr tė reduktuar nervozizmin dhe pėr tė krijuar njė raport besimi.
Faktet kanė rėndėsi mė shumė se fjalėt:
Prindėrit dhe edukuesit nė pėrgjithėsi duhet tė kujdesen pėr gojėn e tyre para se tė fillojnė qė t'i tregojnė fėmijėve se si tė sillen. Tė eliminosh zakone tė pashėndetshme si konsumimi i vakteve me sheqer apo pijeve tė gazuara midis vakteve dhe tė tjera, mund tė kushtėzojė sjelljen nė tė ushqyer te fėmijėt pėr tė gjithė jetėn e tyre. "Lemeria nga dentisti" gjenerohet nga faktorė tė shumtė dhe mund tė reduktohet duke u pėrpjekur qė tė aplikojmė si prindėr, edukues apo kurues teknikėn qė psikologėt e quajnė "modeli i kushtėzimit". Njė shembull pėr tė gjithė: lani dhėmbėt nė prani tė fėmijės tuaj duke filluar qė nga viti i parė i jetės. Kur e shoqėron fėmijėn te dentisti "ruaj qetėsinė", ji pozitiv dhe buzėqesh sikur po shkon nė vendin tėnd tė preferuar. Fėmijėt kuptojnė shumė mirė gjuhėn jo verbale tė trupit dhe nuk duhet tė transmetojmė tension. Qėllimi ėshtė qė tė krijojmė njė adult tė vetėdijshėm pėr rėndėsinė e parandalimit qė me shumė qetėsi zhvillohet nga dentisti apo nga njė tjetėr specialist i shėndetit pėr kontrollet periodike.
Ajo qė injoron mund tė jetė e dėmshme:
Jo tė gjithė e dinė se kariesi i dhėmbėve tė qumėshtit mund tė fillojė qė nė moshėn 2 muaj; qė ėshtė sėmundja kronike mė e pėrhapur te fėmijėt nė tė gjithė planetin. Njė e katėrta e tė porsalindurve infektohet nga bakteret orale tė prindit apo tė kujdestares, kjo do tė thotė se prej mijėra vjetėsh mikroorganizmat kariogjene janė transmetuar nė pėshtymėn e qenieve njerėzore nga brezi nė brez. Pėr t'u riprodhuar nė pėshtymė bakteret kanė nevojė pėr sheqerna tė thjeshtė dhe nė "sugar-loving-society" (shoqėrinė tonė sheqer dashėse) pėrftojnė lehtėsisht ushqim pėr t'u rritur pa masė nė gojėt tona. Acidet e prodhuara nga bakteret tresin kristalet e smaltit tė dhėmbėve deri nė "shpim": ky ėshtė kariesi. Tė parandalosh transmetimin e baktereve tė kariesit te fėmija yt ėshtė mė e thjeshtė nga sa mendoni: mos vendos lugėn qė ke lėpirė nė gojėn e fėmijės tėnd, mos ndaj lugėn tėnde me tė dhe aq mė tepėr furēėn e dhėmbėve. Mos e puth fėmijėn tėnd nė buzė nėse ke njė karies tė hapur apo sėmundje periodontale.
Para se kariesi tė godasė:
Pėr tė minimizuar stresin e kurave stomatologjike duhet tė identifikojmė fėmijėt me risk tė lartė. Sipas American Academy of Pediatric Dentistry (AAPD), nevojitet qė tė kėrkojmė paraprakisht njollat e bardha (White Spot) nė dentinė duke filluar qė nė moshėn tre vjeēare pėr tė identifikuar subjektin nė risk pėr patologji karioze. Kėtyre fėmijėve i ofrojmė njė program parandalimi tė izoluar me fluorizime, kontroll tė higjienės dhe ushqyerjes qė mund tė ndryshojė ecurinė e kariesit.
Kur shfaqen molarėt e parė te tė rriturit duke filluar nga pesė vjeē e gjysmė ėshtė e rėndėsishme qė t'i mbrojmė me "silant". Studime tė kohėve tė fundit dėshmojnė se silanti i shoqėruar me udhėzime tė higjienės redukton me 50% riskun e kariesit.
Nėse kariesi ka ardhur tashmė:
Situata nuk duhet dramatizuar por kurimi duhet tė kryhet menjėherė. Kjo ēon nė heqjen e smaltit tė demineralizuar dhe zėvendėsimin e tij me njė mbushje nė rezinė kompozitė. Nėse pacienti i vogėl nuk ėshtė akoma plotėsisht bashkėpunues parashikohet njė mbushje provizore dhe rivlerėsohet nė distancė. Truket e pėrdorura pėr tė hutuar fėmijėt janė nga mė tė ndryshmit, qė nga kėnga deri te hunda e klounit. Rezultate tė mira pėrftohen me njė tablet qė pėrveē se huton pacientin e vogėl mund tė pėrdoret me aplikacionet e duhura pėr Edutainment pra argėtimin edukativ mbi higjienėn dhe ushqyerjen.
Nėn kujdesin e: Davis Cussotto, Stomatolog Twitter @DavisCussotto