Manifestimet orale të hiperparatiroidizmit

Nga Figini Lara

Hiperparatiroidizmi karakterizohet nga një prani e tepërt e hormonit të paratiroides (parathormon-PTH) në gjak. PTH prodhohet nga gjëndra paratiroide, katër gjëndra të lidhura pas tiroides dhe rregullon nivelet e kalciumit në inde dhe në gjak; kur një apo më shumë paratiroide e prodhojnë në mënyrë të pakontrolluar, do të kemi një rritje të nivelit të kalciumit në gjak (hiperkalcemi). Hiperparatiroidizmi mund të jetë:

• primar (PHPT), karakterizuar nga një sekretim i tepërt i hormonit të paratiroides (PTH) nga hiperfunksioni nga ana e një apo më shumë gjëndrave të paratiroides shkaktuar përgjithësisht nga prania e një adenome të vetme të paratiroides (85% e rasteve) apo të shumëfishtë (4%);
• sekondar, në të cilën është një gjendje sekretimi e parathormonit nga ana e paratiroides së përshtatshme, por karakterizuar nga një rezistencë periferike me veprim të vetë parathormonit që përbën një kusht të hipokalcemisë dhe si pasojë një hiperplazi reaktive të gjëndrave. Ndër shkaqet janë numëruar insuficienca renale kronike, mungesa e vitaminës D, sindroma nga keq përthithja, terapia kronike me litium;
• terciar, që mund të vërehet në pacientë me hiperparatiroidizëm sekondar kronik afatgjatë.

Kjo gjendje e fundit mund të çojë në një hiperplazi sekondare të paratiroides me humbje të kapacitetit të rregullimit të bazuar në kalcemi dhe në autonomi. Gjendet në mënyrë klasike në pacientë me insuficiencë renale kronike.

Vetëm PHPT është çrregullimi i tretë endokrin më i zakonshëm pas diabetit melit dhe sëmundjes së tiroides. I përket HPT-së sekondare, sëmundja kronike renale (CKD) prevalenca botërore e së cilës është vlerësuar kohët e fundit midis 8 dhe 16%.

Efektet e niveleve të larta të PTH mbi kavitetin oral janë studiuar, diskutuar dhe përshkruar për shumë vjet por akoma dhe sot haset një mungesë e të kuptuarit të duhur për shkaqet dhe efektet e hiperparatiroidizmit primar (P), sekondar (S) dhe terciar (T).

Në një rishikim të kohëve të fundit të publikuar në Cilinical Oral Investigation të janarit 2018 është kërkuar që të vlerësohet dhe përcaktohet sasia e fillimit të manifestimeve orale me ndryshimet respektive midis hiperparatiroidizmit primar, sekondar dhe terciar. Autorët kanë kryer një kërkim bibliografik botëror nëpërmjet data bazave më të mëdha (Embase, PubMed etj.) duke ndjekur udhëzimet PRISMA. 225 artikuj janë përfshirë në rishikim që përmban 245 pacientë nga të cilët janë ekstraktuar të dhënat. Mosha mesatare ka rezultuar të jetë 34.02 (fasha e moshës nga 1 në 83 vjeç) nga ku 91 pacientë meshkuj dhe 154 femra (raporti 1:1,7 M/F).

Pacientët janë paraqitur me simptoma si asimetria faciale ose ënjtje (167/214 raste; 78,0%), dhimbje në nivelin oral (30/214; 14%), simptomatologji sistemike (25/214; 11,7%) dhe neuropati (6/214; 2,8%) shfaqur në mënyrë të pavarur dhe të kombinuara midis tyre. Një patologji kockore si reduktimi i densitetit është verifikuar në shumicën e rasteve në mandibulë (100/245 raste; 40,8%), ndërsa në 72 raste është hasur në maksilë (29,4%) dhe në 73 raste në të dyja (29,8%). Në testin radiografik në pjesën më të madhe të rasteve janë zbuluar radiotransparenca (112/173; 64,7%), radiopacitet në 9/173 raste (5,2%) dhe lezione të përziera në 50/173 raste (28,9%). Një lloj shkatërrimi kortikal është dëshmuar në 61 raste (49,6%), dislokacioni i dhëmbëve është raportuar në 58 raste (47,2%) ndërsa humbja e laminës së fortë është raportuar në 57 pacientë (46,3%) dhe një lloj ripërthithje radikolare në 18 raste (4,6%).

Trajtimet e raportuara në studime përfshinin graftet kockore për trajtimin e defekteve të dimensioneve të mëdha, administrimin e vitaminës D (calcitriol, calcidiol, calcitonine) konsum i kalciumit (kalcium glukonat, kalcium karbonat, sulfat magnezi, dietë me përmbajtje të ulët fosfati, administrim i kortikosteroidëve sistemikë, biofosfonate dhe transplant renal për pacientë me sëmundje renale kronike [CKD] ose sëmundje renale në stadin terminal [ESRD]).

Për më tepër:
• Palla B, Burian E, Fliefel R, Otto S. Systematic review of oral manifestations related to hyperparathyroidism. Clin Oral Investig 2018 Jan;22(1):1-27.

Përktheu: Erjola Taga