Gjuha dhe patologjitë e saj: nga diagnoza te terapia

Nga Paolo Vescovi

Analiza semeiologjike e gjuhës është pjesë integruese e shumë traktateve antike të mjekësisë së përgjithshme dhe është baza e mjekësisë tradicionale kineze. Me siguri edhe në praktikën moderne stomatologjike shumë informacione të dobishme në procesin diagnostikuese mund të grumbullohen nga një observim i kujdesshëm i trupit të gjuhës: përmasat, ngjyra, aspekti i sipërfaqes, qëndrueshmëria dhe lëvizshmëria. Shenjat klinike sigurisht që duhet të jenë të lidhura me ndonjë nga simptomat dhe me shenjat e tjera orale ose sistemike dhe ndoshta të mbështeten nga hetimet e laboratorit.

ANOMALITË KONGJENITALE
Mund të hasen anomali kongjenitale të gjuhës, disa shumë shpesh, me entitet të ndryshëm. Anomalitë e përmasave përfshijnë mikroglosinë dhe makroglosinë. Disa nga këto forma mund të interpretohen si variabla anatomike parafiziologjike, disa të tjera janë shprehje e sëmundjeve kongjenitale dhe të trashëguara, sëmundje të fituara ose janë një nga elementet e shumtë që karakterizojnë sindroma të ndryshme. Anomalitë e sipërfaqes përfshijnë gjuhën e çarë, gjuhën me harta, hipertrofinë e papilave circumvallate, foliate, filiforme dhe fungiforme. Kurrizi i gjuhës mund të shfaqet atrofik, me zhdukjen e dizenjos normale papilare, kusht ky që ndeshet te pacientët e prekur në mënyrë kronike nga lichen planus, në forma infektive, si kandidoza eritematoze, ose si pasojë e një deficiti vitaminik mbi të gjitha i grupit B. Atrofia e pjesës sipërfaqësore të gjuhës mund të inkuadrohet me lezione orale në dekursin e radioterapisë, në aneminë pernicioze dhe në sindromat Plummer-Vinson dhe të Sjögren.

DISKROMITË MË TË SHPESHTA
Anomalitë e ngjyrës së gjuhës rezultojnë shumë të shpeshta. Gjuha e veshur mund të shfaqë një ngjyrë të bardhë (cipa dorsale, gjuha me qime). Ngjyra e bardhë mund të jetë edhe epifenomen i infeksioneve mykotike (kandidoza pseudomembranore), e lezioneve prekanceroze (leukoplakia, lichen, lezionet likenoide) ose e anemisë. Gjuha mund të marrë një ngjyrë të verdhë (cipa dorsale, patologjitë hepato-biliare, lipoma) ose të kuqe në blu (sëmundjet inflamatore, sëmundjet kardiovaskulare, barnat, angiomat dhe limfoangiomat, anomalitë vaskulare, dyscrasias hematike, sarkomat). Mund të bëhet e zezë sipas pigmentimeve raciale dhe të trashëguara nga familja, gjuha nigra me qime, si përgjigje ndaj traumave dhe sëmundjeve ulcerative, barnave dhe metaleve. Pigmentimet e izoluara duhet të hetohen me një inkuadrim të saktë anamnestik dhe klinik që të vendoset një diagnozë diferenciale me nevus dhe melanoma. Ekzistojnë kushte inflamatore që mund të shihen të kombinuara me aspekte të ndryshme të renditura.

REAGIMET NDAJ BARNAVE
Etiologjia është shumë e gjerë: lezionet linguale në këto raste bëjnë pjesë në një aspekt të gjeneralizuar të "mukozitit". Disa nga këto forma janë si pasojë e terapive antitumorale, të tjera përfaqësojnë reagime të veçanta ndaj barnave (eritema multiforme dhe sindroma të lidhura). Shpesh tabloja është shumë më e gjerë sesa përfshirja e thjeshtë linguale dhe parashikon prekjen e mukozave të tjera orale, gjenitale dhe okulare dhe të lëkurës dhe lezionet elementare rezultojnë polimorfe: flluska, abrazione, ulceracione.

ULCERACIONE
Ndërmjet ulceracioneve multiple me fillim akut mund të numërohen format aftoze (jashtëzakonisht të shpeshta) me shpërndarje të lezioneve mbi të gjitha në stomak dhe në kufijtë e gjuhës dhe format herpetike të shpërndara në grumbuj veçanërisht në kurrizin e gjuhës, ku keratinizimi i epitelit është më i lartë. Ulceracionet e shpërndara dhe të gjera të trupit lingual mund të jenë edhe pasqyrim i vaskuliteve si granulomatozat e Wegener, e sëmundjeve gastrointestinale (rektokoliti ulceroz dhe sëmundja e Crohn). Ulceracionet e izoluara të gjuhës mund të jenë si pasojë e ngjarjeve banale siç është traumatizmi akut ose kronik. Në këto kushte është shumë e rëndësishme që lezioni (sapo të identifikohet dhe të hiqet shkaku i supozuar) të regresojë plotësisht pas 7-10 ditësh. Në rast të kundërt pacienti duhet të ftohet në një qendër të specializuar për të siguruar një biopsi ku merret në konsideratë mundësia që mund të bëhet fjalë për një karcinomë ose për patologji të tjera tumorale malinje (sarkoma, limfoma). Disa karcinoma të gjuhës mund të paraprihen nga lezione, me ngjyrë të kuqe, të bardhë ose të përzier si eritroplakitë apo leukoplakitë. Gjuha mund të paraqesë pa dyshim edhe ënjtje përreth që mund të shprehin përveç tumoreve malinje, shpesh të formave beninje: fibroma dhe fibropapiloma me origjinë traumatike, papiloma virale, lipoma, angioma etj. mund të ndeshen edhe simptoma si djegia dhe dhimbja ose ndryshime në ndjeshmërinë taktile dhe termike përveç asaj të shijes, në mungesë të evidencës klinike objektive ose çrregullimeve të kinetikës linguale. Duhet të lidhen të dhënat e mbledhura nga anamneza me ndryshimet e mundshme të treguesve hemato-kimikë ose me hetime të tjera instrumentale për të hetuar neuropati të mundshme qendrore ose periferike. Terapia e patologjike linguale rezulton shumë e ndryshueshme sigurisht në bazë të etiologjisë. Zgjidhja në kuadrin patologjik të gjuhës mund të kërkojë trajtim të përgjithshëm të sëmundjes bazë ndërsa për aspektet inflamatore më të shpeshta mund të rezultojë i mjaftueshëm parashikimi simptomatik (qetësues antiflogjistik dhe antiseptik) ose i përgatitjeve që favorizojnë rikthimin e turn-over normal të epitelit lingual. Në format infektive (mykotike, bakteriale ose virale) sugjerohet terapia korresponduese mjekësore lokale, si zgjedhje e parë për glosopatitë e kufizuara ose sistemike për format që përfshijnë më shumë pjesë të mukozës ose lëkurës. Terapia kirurgjikale tradicionale ose teknikat alternative (elektrokirurgjia dhe laseri), gjejnë indikim në format tumorale malinje ose beninje dhe te lezionet mundësisht malinje.

Përktheu: Valbona Spahia