Alergjia ndaj lateksit

Nga Alberto Pispero

Lateksi i gomave është një emulsion i përbërjeve të ndryshme, i prodhuar industrialisht, komponenti kryesor i të cilit vjen nga produkti i pemës së gomës Hevea brasiliensis.
Produkti i përfunduar mund të përmbajë lipide, karbohidrate, proteina dhe substanca inorganike dhe paraqitet në dy forma të ndryshme: lateksi në fleta "dry" me përmbajtje të vogël të proteinave të lira dhe ai me konsistencë më të madhe i përdorur kryesisht për rrota, tabanë dhe në fushën mjekësore për pistonët e shiringave e mbylljet e frezave, që paraqesin 90% të prodhimit. Pjesa e mbetur (10%) është paraqitur nga një përzierje me përmbajtje të lartë proteinike (1% proteina të mbetura), e përdorur për dorezat, kateteret, prezervativët dhe e përfshirë më së shumti në fillimin e fenomeneve të hiperndjeshmërisë ndaj lateksit.

Rritja e konsiderueshme ndaj përdorimit të produkteve të lateksit është favorizuar nga fenomene sociale dhe shëndetësore që kanë ndryshuar zakonet e profesionistëve të fushës mjekësore e në përgjithësi të të gjithë adultëve në vendet perëndimore. Në fakt, risku që lidhet me infektimin e viruseve si HIV, HBV dhe HCV, si edhe e agjentëve të tjerë infektivë, ka rritur numrin e ekspozimit ndaj produkteve me lateks te punonjësit e shëndetësisë. Në stomatologji lateksi mbetet një nga materialet e përfshira më së shumti në reaksionet alergjike, qoftë për profesionistët qoftë për pacientët.
Studimet që përshkruajnë sesi janë rritur ndjeshmëritë, janë të shumta sidomos ndërmjet personave që kryejnë aktivitetin profesional në spitale ose mjedise mjekësore. Ekspozimi profesional është me siguri ndër faktorët më të rëndësishëm të riskut për këtë alergji. Përveç profesionistëve të shëndetësisë edhe individët që i përkasin kategorive të tjera profesionale mund të preken duke arritur në një përqindje nga 5-11%.
Ekzistojnë metoda të ndryshme për të testuar praninë e ndjeshmërisë ndaj produkteve të lateksit, por asnjë nga këto metoda, ende sot nuk mundet që e vetme të çojë në një diagnostikim të sigurt të alergjisë.

Për më tepër është e rëndësishme që të kujtojmë se 50% e personave alergjikë ndaj lateksit kanë edhe ndonjë ndjeshmëri ndaj ushqimeve dhe që gjysma e tyre (21-25%) pohon se ka reaksione alergjike edhe të rënda. Pacientët alergjikë ndaj disa frutave (kivi, banane, avokado, arra) paraqesin një grup risku për reaksionet ndaj lateksit, ashtu si edhe pacientët me alergji ndaj lateksit kanë një risk më të madh krahasuar me alergjinë ndaj ndonjë fruti. Shpesh, kur nuk ka pasur episode të qarta që lidhen me ndonjë ushqim ose me kontaktin me produktet me lateks, nuk është e qartë se cila nga alergjitë është favorizuese.
Përdorimi i kremrave zbutës duket se lehtëson zhvillimin e alergjive dhe disa studime pohojnë se kremrat hidratues për duart rritin kalimin e proteinave nëpërmjet lëkurës së paprekur dhe në vend që ta mbrojnë mund të kenë një rol të rëndësishëm në ndjeshmërinë ndaj lateksit.
Pjesët që preken më shpesh nga reaksionet alergjike janë duart, goja, rrugët e ajrit, vagina, uretra dhe rektusi e mund të shfaqen në dy lloje manifestimesh klinike si reaksione anafilaktike dhe si reaksione kontakti.
Reaksionet anafilaktike kanë një spektër manifestimesh klinike shumë të gjerë, që mund të shkojë nga rihnitis deri te shoku anafilaktik, duke kaluar nga konjuktiviti, rashi kutan, bronkospazma, angioedema, dispnea dhe hipotensioni. Shenjat dhe simptomat mund të shfaqen pas disa minutash ose disa orësh nga kontakti me antigjenët, që mund të jetë në rrugë kutane ose mukozale, nga inhalimi ose në rrugë parenterale. Kjo e fundit paraqet me siguri riskun më të madh të reaksionit të rëndë, në fakt është dokumentuar sesi një pjesë e mirë e këtyre episodeve ndodhin gjatë ndërhyrjeve kirurgjikale, shpesh të ngatërruara me reaksionet nga anestetikët, të maskuara nga përdorimi i shpejtë dhe i përsëritur i barnave gjatë ndërhyrjes dhe të manifestuara më parë gjatë ndërhyrjes me një desaturim gjaku.
Reaksionet nga kontakti janë më të shpeshta në krahasim me manifestimet e mëparshme dhe prekin përgjithësisht lëkurën që bie në kontakt me lateksin. Është e rëndësishme që të nënvizojmë se një dermatit nga kontakti mund të ngatërrohet lehtësisht me problemin më të shpeshtë ndërmjet personave që përdorin shpesh dorezat e lateksit, pra me një irritim nga kontakti: një reagim inflamator jo i ndërmjetësuar nga imuniteti i shkaktuar nga okluzioni, nga trauma dhe nga dehidratimi kutan i përcaktuar nga pluhuri lubrifikues që përmbajnë dorezat, veçanërisht tek ato josterile dhe me cilësi të dobët. Përshtatja e dorezave pa pluhur dhe me përmbajtje të ulët të proteinave është treguar e dobishme në parandalimin e alergjive ndaj lateksit në grupet e studentëve të stomatologjisë.
Është e rëndësishme që të kryhet një grumbullim i saktë dhe i plotë i anamnezës për identifikimin e faktorëve të riskut që lejojnë orientimin e mjekut drejt diagnozave të ndryshme.
Sot, alergjia ndaj lateksit në forma të ndryshme nuk kurohet. Edhe pse ka disa raste të pacientëve që janë bërë më pak të ndjeshëm me anë të imunoterapive eksperimentale me alergenë standardë, nuk ekziston një terapi e sigurt, e sidomos që të rezultojë efikase në pjesën më të madhe të individëve alergjikë.

Trajtimi më i mirë është shmangia e kontaktit, duke përdorur produkte alternative dhe sidomos në fushën mjekësore shmangia plotësisht e produkteve me lateks është pothuajse e pamundur dhe objektivi është thjesht minimizimi i kontaktit.
Klinikat stomatologjike duhet të kenë materiale pa lateks për rastet e emergjencave. Nuk ka nevojë që të përdoren produkte antihistaminike ose steroide si masë profilaksike dhe parandaluese, sepse nuk janë konsideruar një alternativë e mirë dhe mbi të gjitha mund të maskojnë fillimet e episodeve të rënda të reaksioneve alergjike. Kush është prekur nga episodet sistemike duhet të mbajë me vete gjithmonë shiringa të auto-injektueshme të adrenalinës (emergjenca për anafilaksi).
Këta pacientë duhen vënë në oraret e para të ditës, që të sigurohemi që t'i futim në një ambient me përqendrim të ulët të pluhurave qoftë në ajër qoftë në sipërfaqet e objekteve. Është demonstruar se nuk është veçanërisht i dobishëm ajrimi i ambienteve vetëm përpara takimit.
Përballë një rasti anafilaksie, gjëja e parë që duhet bërë është telefonimi i urgjencës duke liruar ndërkohë zgavrën e gojës së pacientit nga çdo instrument që po përdorej. Pra, është e nevojshme që të vijojmë me ABC (Airways, Breathing, Circulation) të ndihmës së parë, ndërkohë që përgatitet një bombulë me O2 që duhet të jetë e pranishme në çdo klinikë.
I rëndësishëm është edhe administrimi i barnave që shpëtojnë jetën si kortikozonikët (Metilprednisolone [1mg/kg IV max 100mg]) dhe mbi të gjitha adrenalina (Adrenalina 1:1000 [0.2-0.5mg IV o SC çdo 5-15 minuta nëse është e nevojshme]). Vetëm në rastin e arrestit kardiak nëse është e mundur të vijohet me defibrilacionin.

Përktheu: Valbona Spahia