Rėndėsia e parandalimit tė patologjive orale dhe promovimi i shėndetit oral janė veēanėrisht tė rėndėsishėm tek individėt e prekur nga virusi i imunodeficiencės sė fituar (HIV/SIDA). Sėmundjet orale qė lidhen me HIV/SIDA pėrfshijnė si patologjitė e mukozės edhe kushtet parodontale destruktive qė lidhen me HIV.
Parandalimi i shfaqjeve orale qė derivojnė nga HIV ka bėrė me siguri hapa pėrpara falė futjes sė terapisė antiretrovirale shumė aktive (HAART), specifikuar dhe si terapia antiretrovirale e kombinuar (CART), falė sė cilės ėshtė pėrftuar njė pėrmirėsim i sistemit imunitar tė pacientėve; megjithatė strategji tė mėtejshme parandaluese janė tė nevojshme pėr tė reduktuar nė minimum verifikimin ose pėrsėritjen e kushteve specifike patologjike orale.
Nė strategjitė aktuale pėr tė parandaluar manifestime tė ndryshme tė patologjive orale nė rastet me HIV ėshtė publikuar njė rishikim i kohėve tė fundit nė Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol nė janar 2016. Autorėt kanė drejtuar njė rishikim tė strukturuar tė literaturės nė gjuhė angleze nė PubMed, duke ndjekur njė Search Strategy (strategji kėrkimore) nė mars 2015.
Nga rezultatet e rishikimit do tė pėrfshihen te strategjitė parandaluese qasjet farmakologjike ndėr tė cilat terapia antiretrovirale e kombinuar qė lidhet me terapi tė tjera synuese pėr parandalimin e kandidozės orofaringeale, herpes oro-labial, leukoplakia orale pushore, sarkoma orale e Kaposi, eritema gingivale lineare dhe parodontiti nekrotizues ulcerativ, siē ėshtė ilustruar nė Tab. 1. Janė hasur edhe qasje tė ndryshme jo farmakologjike pėr parandalimin e kandidozės orofaringeale, herpesit oro-labial leukoplakisė orale pushore dhe parodontitit nekrotizues ulcerativ. (shih Tab. 1)
Lezione orale | Qasja farmakologjike | Qasja jo farmakologjike |
- Patologjitė fungale Kandida orale | HAART Fluconazol Itraconazol | Reduktimi i sheqernave nė dietė Shpėlarje e zgavrės sė gojės me ujė tė kripur Pėrmirėsim i higjienės orale Ndalim i duhan pirjes Stimulim i pėshtymės nė rastin e kserostomisė Trajtimi i lezioneve me karies dhe patologjive tė tjera dentaro-kockore dhe nėse ėshtė e nevojshme tė zbatohen ekstraktime dhe tė rehabilitohet me proteza totale tė lėvizshme Tė evitohet marrja e substancave tė ndaluara |
- Patologjitė virale: herpes oro-labial leukoplakia orale pushore lythat oral | Aciclovir Vallaciclovir HAART Asnjė | Shmangia e kurave me antibiotik Tė bėsh kujdes ndaj raporteve seksuale Shmangia e dritės ultravjollcė, stresit dhe traumave Ndalimi i duhan pirjes Mos pėrdorimi i drogėrave Asnjė |
- Patologjitė neoplastike Sarkoma orale e Kaposi Limfoma orale jo Hodgkins | HAART Asnjė | Asnjė Asnjė |
- Patologjitė peridontale Eritema gingivale lineare Gingiviti/stomatiti/peridentiti ulcero-nekrotizuesit | HAART Trimethoprim/sulfametoxazol Shpėlarje me klorheksidinė | Asnjė Mbajtja e njė gjendjeje orale dhe parodontale |
- Patologjitė idiopatike Aftet ulceroze/stomatiti Patologji tė gjėndrave tė pėshtymės pėr HIV | Asnjė Asnjė | Asnjė Asnjė |
Tabela 1: Patologjitė mė tė shpeshta orale qė shfaqen te pacientėt e prekur nga HIV dhe qasjet parandaluese tė hasura nė literaturė
Pėr shumė kushte tė volitshme orale qė lidhen me infeksionet nga HIV, trajtimi kronik farmakologjik me HAART ėshtė faktori kyē nė terapinė parandaluese sepse redukton ngarkesėn virale nga HIV, rrit rėndėsinė e CD4 dhe pėrmirėson funksionin imunitar. Antimykotikėt dhe barnat antiviral gjithashtu mund tė luajnė njė rol parandalues pėr kandidozėn orale tė pėrsėritur dhe pėr sėmundjen e herpesit oro-labial.
Kėshillohen fortėsisht edhe strategji tė tjera jo farmakologjike pėr tė ndihmuar pacientėt e prekur nga HIV pėr tė parandaluar sėmundje orale ku thelbėsore ėshtė mbajtja e njė shėndeti optimal oral, ndjekja e njė diete ushqimore korrekte dhe tė shmangen cigarja dhe drogat.
Nėn kujdesin e: Lara Figini, Koordinaore Shkencore e Odontoiatria33.
Bibliografia:
Current strategies for prevention of oral manifestations of human immunodeficiency virus:Lauren L. Patton, DDS ; Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol 2016;121:29-38
Pėrktheu: Erjola Taga