Indet dentare dhe kërcënimet e tyre

Smalti dhe dentina janë indet kryesore të mineralizuara që përbëjnë dhëmbët. Shtresa e hollë minerale që vesh në fakt rrënjën quhet cement. Këto tre struktura paraqesin të gjitha të njëjtin komponent bazë, hidroksiapatitin që është edhe përbërësi kryesor mineral i indit kockor.
Hidroksiapatiti është formuar nga kristale në formë prizmi heksagonal, ku jonet që e përbëjnë janë të rregulluara në një rrjetë. Sipas faktit që gjendet në kockë, në smalt, në dentinë apo në cement, hidroksiapatiti ka ndryshime në përbërje dhe në konformitetin kristalografik dhe përveç joneve të kalciumit, fosfatit dhe hidroksidit, janë të pranishme jone të tjera që i japin çdo indi karakteristika specifike. Magnezi, për shembull, promovon nukleacionin dhe formimin e kristaleve të reja; jonet stroncium stabilizojnë laticet kristalore dhe zvogëlojnë tretshmërinë; fluori rrit rezistencën e hidroksiapatitit duke zvogëluar reaktivitetin dhe tretshmërinë e tyre. Edhe nëse dhëmbët kanë një konformitet dhe përbërje optimale për të kryer funksionet e tyre, pllaka bakteriale, ushqimet, substancat acide, akti i përtypjes dhe manovrat jo korrekte të higjienës dentare sjellin në një afat të gjatë, një humbje të substancave minerale të sipërfaqes dhe një dobësim të strukturave dentare. Karies, erozion dhe abrazion janë tre kërcënimet kryesore.

Kariesi është sëmundja më e njohur e dhëmbëve dhe është me origjinë infektive dhe është e transmetueshme. Shkaktohet nga mikroorganizma të pranishme në zgavrën e gojës dhe mbi të gjitha të ngjitura në dhëmbë në formën e pllakës bakteriale; në procesin e metabolizmit të sheqernave, bakteret prodhojnë substanca acide që sulmojnë strukturat e dhëmbëve, shpërbëjnë matriksin mineral dhe i dobësojnë. Ky proces që përkufizohet "demineralizim acid", fillimisht prek zonat përreth duke i lënë vendin lezioneve pa kavitet që janë akoma reversibël me një trajtim të përshtatshëm të rimineralizimit. Nëse lihet në vetvete kariesi mund të prekë dhe indet e thella dhe të çojë në dëme të pakthyeshme. Humbja e indeve dentare që verifikohet pas abrazionit prodhohet me një mekanizëm plotësisht të ndryshëm, jo më biologjik por mekanik. Mund të derivojë nga përtypja dhe një larje shumë energjike me furçë, me furça shumë të forta ose pastë dhëmbësh abrazive ose nga fenomene si bruksizmi ose shtrëngimi i dhëmbëve. Më e dukshme është në qafën e dhëmbëve, ku trashësia e smaltit është minimale dhe në zonën okluzale që i nënshtrohet fërkimit të përtypjes përveç përcaktimit të një dobësie strukturore të dhëmbit erozionet prodhojnë dhe defekte.

Në mënyrë analoge, erozioni është një shpërbërje e indit dentar dhe është prodhuar nga sulmi i acideve që vijnë nga jashtë zgavrës së gojës, pra në këtë rast pa veprimin e baktereve kariogjene. Sipërfaqet subjekt i erozionit shfaqen të lëmuara, shumë të shkëlqyeshme, pa parregullsi të dukshme. Strukturat dentare të ekspozuara ndaj erozionit hollohen dhe ndonjëherë përfundojnë duke u thyer dhe në vijim të ngarkesës së prodhuar nga përtypja normale. Problemi është se cilido qoftë shkaku i dëmit, smalti dhe dentina nuk janë në gjendje që të vetëriparohen dhe bëhen të nevojshme ndërhyrje të jashtme të nevojshme për të riparuar aty ku është e mundur strukturat dhe për të prodhuar formimin e kristaleve të reja të hidroksiapatitit në mënyrë që të forcojnë strukturat e dëmtuara.

Përktheu: Erjola Taga